بررسی بکارگیری رنگ در گره‌سازی و کاشی‌کاری اسلامی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

دین مبین اسلام از زمان شکل‌‌گیری خود باعث دگرگونی و تغییراتی در زمینه‌‌های مختلف معماری گردید. این تغییرات شامل بخش‌‌های مختلف، از جمله‌های تزئینات بنا نیز می شده است. با گذشت زمان و شکل‌گیری طرح‌های متعدد گره در بخش‌های مختلف ساختمانی و مصالح متعدد، عامل رنگ نیز جایگاه خود را یافت و در نهایت رنگ به عنصری جدایی‌ناپذیر در هنر گره‌سازی تبدیل گشت. در پژوهش پیش رو تلاش بر آن بوده تا گره را از زاویه نزدیک و از طریق عناصر هندسی سازنده آن، یعنی آلت‌های گره مورد بررسی قرار گیرد و رنگ در آلت‌های گره به تفصیل تحلیل گردد. بررسی رنگ هم بر اساس روانشناسی و هم کهن الگویی مورد بررسی قرار گرفته است. سوالات اصلی تحقیق به این نحو است که آلت‌‌های گره با چه مشخصه رنگی در کنار هم قرار گرفته اند و آیا می‌توان برای آن، الگوی همنشینی رنگ ارائه داد؟ برای نیل به این پرسش از مطالعات کتابخانه‌‌ای و اسناد و مدارک معماری و تاریخی در کنار استفاده از نرم افزارهای اتوکد و فتوشاپ استفاده شده تا الگوی رنگی آلت‌‌های گره معین گردد. پژوهش حاضر با رویکرد اکتشافی و با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که سه دسته اصلی گره ایرانی یعنی کند، تند و شل هر کدام دارای الگوی هندسی خاصی در همنشینی رنگ دارند و پس‌‌زمینه و روزمینه بودن هر آلت به تفکیک نوع گره، به عنوان یافته اصلی تحقیق تعیین گشته‌‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study on Use of Color in Islamic Girih and Tiling

نویسندگان [English]

  • Azita Balali oskoyi 1
  • Sam Moradzadeh 2
1 Department of Architecture and Urbanism,, Tabriz Islamic Art University
2 Department of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University
چکیده [English]

The religion of Islam since its formation has caused changes and alterations in various fields of architecture. These changes included various topics, including building decorations. With the passage of time and the formation of various Girih designs in different parts of the building and various materials, the color factor also found its place and finally color became an integral element in the art of Girih. In the present study, an attempt has been made to study the Girih from a close angle through its constituent geometric elements, and to analyze the color in Girih. The study of color is based on both psychology and archetype. The main research questions are what color characteristics of the Girih are placed next to each other and can a color combination pattern be provided for it? To achieve this question, library studies and architectural and historical documents along with the use of AutoCAD and Photoshop software have been used to determine the color pattern of Girih. The present study has been done with an exploratory approach and a descriptive-analytical research method. Findings indicate that the three main categories of Iranian Girih, namely Kond, Tond and Shol, each have a specific geometric pattern in color combination, and the background and routine of each instrument, depending on the type of Girih, has been determined as the main finding of the research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Color
  • Color combination
  • Girih
  • Tiling
  • Geometric patterns
1.          م. شایسته‌‌فر، م. بهزادی، "هماهنگی رنگ و نقش در تزیینات مسجد جامع یزد، زیلو و سفال میبد"، مطالعات هنر اسلامی، 15، 110-91، 1390.
2.          ز. حسین‌‌آبادی، ز. رهنورد، "بررسی نقش و رنگ در قالی سیستان"، انجمن علمی فرش ایران، 45، 74-57، 1385.
3.          غ. معماریان، س. عظیمی، م. کبودی، "ریشه‌یابی بکارگیری رنگ آبی در پنجره‌های ابنیه سنتی مسکونی"، پژوهش‌های معماری اسلامی، سال اول، 1393.
4.          G. Agoston (1987), "Color Theory and Its Application in Art and Design", Springer, Paris, 1987.
5.          ح. زمرشیدی، "سیر تحول کاشی‌‌کاری در آثار معماری دوره صفویه تا امروز"، نشریه علمی مطالعات معماری ایران، 2، 78-65، 1391.
6.          S. Kinoshita, "Structural Colors in the Realm", World Scientific Publishing, London, 2008.
7.          D. Stork, "Computer image analysis of paintings and drawings: An introduction to the literature", In Proceedings of the Image Processing for Artist Identification Workshop. 2008.
8.          م. معین، محمد، "فرهنگ معین"، زرین، تهران، 1386.
9.          م. ابن منظور، " لسان العرب"، انتشارات دارالسدر، بیروت، 2000.
10.        ح. محسنی، ب. نفری، "اطلاعات عمومی هنر"، عفاف، تهران، 1379.
11.        ح. بختیاری فرد، "رنگ و ارتباطات"، ناشر فخراکیا، تهران، 1388.
12.        م. کیانی، محمدیوسف، "سفال ایرانی"، نشر نخست وزیری سابق، تهران، 1357.
13.        م کیانی، ، ف. کریمی، ع. قوچانی، "مقدمه ای بر هنر کاشی گری ایران"، انتشارات موزه رضا عباسی، اصفهان، 1362.
14.        ی. دانش دوست، "آثار تاریخی طبس"، سازمان میراث فرهنگی و انتشارات سروش، تهران، 1376.
15.        د. ویلبر، "سیر تحول کاشی کاری در ایران"، معراج، تهران 1389.
16.        م. رئیس زاده، ح. مفید، "احیای هنرهای از یاد رفته"، نشر مولی، تهران، 1393.
17.        ف. عنبری‌‌یزدی، فائزه، "هندسه نقوش (1)"، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی، تهران، 1394.
18.        ح. زمرشیدی، "گره‌سازی در معماری اسلامی و هنرهای دستی"، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1365.
19.        آ. پوپ، آ. اپهام، "معماری ایرانی ،معماری اسلامی"، کتابخانه مرکزی و مرکز اطلاع رسانی شهرداری اصفهان، اصفهان، 1388.
20.        ک. حاجی قاسمی، ک. نوایی، "خشت و خیال"، سروش، تهران، 1390.
21.        غ. خاتم، "معماری اسلامی در دوره سلجوقیان"، موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران، 1379.
22.        م. پیرنیا، "مصالح ساختمانی، آژند، اندود، آمود در بناهای کهن ایران"، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران، 1381.
23.        ز. بزرگمهری، زهره، "آمودهای ایرانی"، سروش دانش، تهران، 1389.
24.        D. N. Wilber, "The Architecture of Islamic Iran: The Il Khānid Period", Florida, Greenwood Press, 1969
25.        . م. امیدی نژاد، ر. جعفری، م. نصیری، "تاثیر ویژگی تضاد رنگی بر قابلیت خوانایی"، نشریه علمی مطالعات در دنیای رنگ, 8، 11-1، 1397.
26.        س. گندمی، ع. صباغ الوانی، ع. بقایی، ح. سامعی، ر. سلیمی، ا. مصطفوی موسوی، "نانو رنگدانه‌های دی اکسید تیتانیم سیاه: سنتز، ویژگی‌ها و کاربردها"، نشریه علمی مطالعات در دنیای رنگ، 8، 38-23، 1397.