مروری بر روش‌‌های استخراج ماده رنگزا از گیاه اسپرک

شاهدی, روح الامین; احمدی, زهرا

مروری بر روش‌‌های استخراج ماده رنگزا از گیاه اسپرک

نوع مقاله : نشریه ویژه رنگ و فرش

نویسندگان

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشکده هنرهای کاربردی،گروه فرش، دانشگاه هنر

² استادیار، دانشکده هنرهای کاربردی،گروه فرش، دانشگاه هنر

چکیده

لوتئولا یا همان گیاه اسپرک از تیره کوکناریان دارای ماده رنگزایی با فام زرد از گروه فلاونوئید است که مهم‌‌ترین ساختار رنگزای آن لوتئولین می‌‌باشد. این ماده رنگزا به دلیل شفافیت و قدرت رنگی بالا و نیز ثبات‌‌های عمومی بهتر، نسبت به دیگر مواد رنگزای زرد طبیعی دارای اهمیت بوده و مورد توجه صنایع مختلف قرار گرفته است. بافت سلولزی و زائد موجود در مواد رنگزای طبیعی سبب کاهش بازده و کیفیت رنگرزی و اشکال در رنگ همانندی می‌‌شود. برای استفاده بیشینه از رنگزای درون گیاه، کاربرد روش‌‌های استخراج اجتناب‌‌ ناپذیر است. پژوهش‌‌های زیادی در حوزه‌‌ی استخراج ماده رنگزا از این گیاه نظیر روش‌‌های سنتی جوشاندن، خیساندن و دم‌‌گذاری و روش‌‌های جدید نظیر سوکسله، مایکروویو، فراصوت، پلاسما، مایع بحرانی و بکارگیری سیستم‌‌های غشایی و نیز بررسی تاثیر حلال‌‌های مختلف نظیر آب، متانل، اتانل و همچنین مواد کمکی در حین رنگرزی و استخراج مورد توجه محققین قرار گرفته است. نتایج حاصله بیانگر تاثیر موثر برخی از روش‌‌های استخراج نسبت به روش معمولی، به کارگیری حلال و نیز تاثیر pH محیط استخراج می‌‌باشد. بررسی نتایج استخراج مواد رنگزا از گیاه اسپرک به کمک روش‌‌های صاف‌کردن و رنگرزی کالای پشمی به برتری روش رسوب‌‌گیری با دندانه آلوم و سپس اولترافیلتراسیون انجامید. در مقایسه روش‌‌های استخراج سوکسله با روش فراصوت برتری بازده استخراج و صرف زمان و انرژی کمتر در روش فراصوت، بازده استخراج بسیار خوبی را نشان داد. به طور کلی تحقیقات نشان داده که استفاده از پودر ماده رنگزای استخراجی از گیاه اسپرک به‌عنوان جایگزین گیاه اسپرک علاوه بر استفاده در صنایع دارویی و بهداشتی نه تنها بازده و کیفیت رنگرزی را افزایش می‌‌دهد بلکه می‌‌تواند جایگزین مناسبی برای رنگزاهای مصنوعی باشد. در این مطالعه، پژوهش‌‌های صورت گرفته در رابطه با روش‌‌های مختلف استخراج رنگزا از گیاه اسپرک، تاثیر حلال‌‌ها و مواد کمکی بر بازده استخراج و کیفیت رنگرزی بررسی و معرفی می‌‌شوند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22517278.1400.11.2.2.2

موضوعات

رنگ و محیط زیست

عنوان مقاله [English]

A Review on the Dye Extraction Methods from Weld

نویسندگان [English]

Rouhol Amin Shahedi ¹
zahra ahmadi ²

¹ Faculty of Applied Arts, Department of carpet, Hand Woven Carpet Group

² Faculty of Applied Arts, Department of carpet, Art University,

چکیده [English]

Reseda luteola is a plant species in the genus Reseda. The common name is weld. The plant is rich in luteolin, a flavonoid that produces a bright yellow dye. This dye is more important and noticeable than other natural yellow dyes due to its high transparency and color strength, and better general fastness. Cellulose and waste tissue in natural dyes reduce the efficiency and quality of natural dyeing, occupy a large volume of dyeing equipment with dye plant pulp and complex dye matching. To make maximum use of the dye in the plant, applying the extraction methods is inevitable. Much research has been done in the field of dye extraction from this plant. Extraction of natural dyes from weld with the help of traditional methods such as boiling, soaking and steaming and modern techniques such as Soxhlet, microwave, ultrasound, plasma, membrane, critical liquid and the effect of various solvents such as water, methanol, ethanol, water-ethanol, and water Methanol as well as auxiliaries during dyeing and extraction have been considered by researchers. The results show the effectiveness of some extraction methods compared to the conventional method, different solvents, and the effects of extraction bath pH. The results of dye extraction from weld using filtration methods and wool dyeing led to the superiority of deposition of dyes by alum mordant and then ultrafiltration. Compared to Soxhlet extraction methods with the ultrasonic technique, extraction efficiency was superior and less time and energy was spent in the ultrasound method showed excellent extraction efficiency. In general, research has been demonstrated that dye powder extracted from weld can be used instead of the plant. In addition, use in the pharmaceutical and health industries increases the efficiency and quality of dyeing and can be an excellent alternative to synthetic dyes. In this study, the researches related to different dye extraction methods from the weld, the effect of solvents and auxiliaries on the extraction efficiency, and dyeing quality are reviewed and introduced.

کلیدواژه‌ها [English]

Weld
Dye extraction
Natural dyeing
Yellow color
Herbal dyes

مراجع

س. افشارنیا، رنگرزی با رنگینه‌های طبیعی، دانشگاه پیام نور، صفحه 46-51، 1387.
ا. دانشگر، فرهنگ جامع فرش یادواره(دانشنامه ایران)،جلد 1، چاپ دوم، انتشارات یادواره اسدی، صفحه 55-56، 1390.
م. منتظر، م. ویسیان، م. ابراهیم حیدری، "طبیعت گرایی در رنگرزی الیاف پروتئینی"، تهران، مرکز نشر بازرگانی، 1387.
ف. آئینه چی، م. باقرزاده کثیری، ک. قرنجیگ، "مطالعه و بهینه‌سازی فرآیند استخراج مواد رنگزای گیاه اسپرک به کمک امواج فراصوت"، نشریه علمی علوم و فناوری رنگ، 12، 124-115، 1397.
U Woelfle, B Simon-Haarhaus, I. Merfort, C. M. Schempp, L. Reseda luteola, "extract displays antiproliferative and pro-apoptotic activities that are related to its major flavonoids", Phytother Res, 24, 1033-6, 2010.
P. S Vankar, D. Shukla, "Spectrum of colors from reseda luteola and other natural yellow dyes", J. text. eng. fash. technol. 4, 2018.
A.Shams-Nateri, A. Hajipour, E. Dehnavi,"Colorometric Study on Polyamides Dyeing with Weld and Pomegranate Peel Natural Dyes", Cloth. Text. Res. J. 32, 15-124, 2014.
م. آزاد بخت، "ضرورت استاندارد کردن عصاره گیاهان داروئی در تحقیقات و نحوه انجام آن"، مجله علوم پزشکی رازی، 23، 17-8، 1395.
خ. فریزاده، "بررسی شرایط استخراج از ریشه گیاه روناس"، اولین کنفرانس بین المللی و هفتمین کنفرانس ملی مهندسی نساجی ایران، رشت، آبان، 1388.
م. وارسته کجوریان ، "استخراج ترکیبات فلاونوئیدی و بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی آنان از دو گونه achillea eriopHora dc و achillea biebersteinii afan در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی"، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم گیاهی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، 1391.
ه. اربابی اصلی، "استخراج و اندازه‌گیری کوئرستین و کامفرول در4گونه گیاه داروئی از جنس بومادران"، بابونه، رازک و رازیانه، پایان نامه کارشناسی ارشد شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیام نور، 1389.
ش. مزدستان، "مقایسه اهمیت روش‌های مختلف استخراج بر فعالیت آنتی اکسیدانی برگ گیاه مورد"، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 25، 24-10، 1394.
م. خواجه نوری، ع.حقیقی اصل. "بررسی استخراج ترکیبات طبیعی گیاهان با کمک امواج ریزموج و فراصوت"، فصل‌نامه فناوری‌های نوین غذایی، 1، 81-91، 1393.
O. Deveoglu, R. Karadag, "A Review on the Flavonoids – A Dye Source", Int. J. Adv. Eng. Pure Sci. 3, 188-200, 2019.
م. گل مکانی ، "بررسی مقایسه ای روش استخراج به کمک نفوذ خشک ریزموج وگرانش بر کیفیت اسانس رزماری"، نشریه پژوهش و نوآوری در علوم و صنایع غذایی، 4، 270-257، 1394.
م. عابدی، م.کرمی پور، "استاندارد سازی گیاهان داروئی و فرآوری داروئی و غذایی گیاهی"، فصلنامه فناوری‌های نوین غذایی، 3، 76-65، 1394.
M. Srivastava, P. Udawat, P. Gupta, S.K. Mishra, "Dyeing of silk with natural dye extracted from Rheum emodi with different mordants", Man-Made Textiles in India, 39, 273-278, 2011.
R.Taghizadeh borujeni, A. kbari, A. Gharehbaii, A.Yunessnia lehic, "Extraction and preparation of dye powders from Reseda luteola L. using membrane processes and its dyeing properties", Environ. Technol. Innov. 21, 101-249, 2021.
ن. عسگری، "مطالعه ای بر فرآیندهای غشایی"، نشریه الکترونیکی انجمن علمی مهندسی شیمی، دانشگاه صنعتی سهند، 18-1، 1387.
ل. نوری، "رنگرزی پشم با رنگزای طبیعی زرد استخراج شده از اسپرک"، هشتمین کنفرانس ملی مهندسی نساجی ایران، 1391.
M. Hosseinnezhad, K. Gharanjig, R. Jafari, H. Imani, "Green Dyeing of Woolen Yarns with weld and Madder natural Dyes in the Presences of Biomordant", Prog. Color Colorants Coat. 14, 35-45, 2021.
ر. شاهدی، "بررسی روش‌های استخراج رنگزا از گیاه اسپرک به منظور ارایه روش بهینه"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر تهران، رشته فرش دستباف، 1398.
م . نصیری برومند، م. منتظر، و. دوشک، "استفاده از واکنش اکسیداسیون ترکیبات پلی فنولیک رنگزای اسپرک توسط لاکاز در رنگرزی پشم"، نشریه علمی علوم و فناوری رنگ، 13، 117-107، 1398.
M. Hosseinnezhad, K. Gharanjig, R. Jafari, H. Imani, "Cleaner colorant extraction and environmentally wool dyeing using oak as eco-friendly mordant", Environ. Sci. Pollut. Res. .28, 1-12, 2020.
M. Mirjalili, Kh. Nazarpoor, "Eco-friendly dyeing of wool using natural dye from weld as co-partner with synthetic dye", Journal of Cleaner Production, 19, 1045-1051, 2011.
ز. احمدی، ف. غلامی هوجقان، "مروری بر خواص آنتی باکتریال، ضد میکروب و قارچ ترکیبات گیاهی و کاربرد آنها در منسوجات"، مطالعات در دنیای رنگ، 9، 58-41، 1398.