مروری جامع بر کاربرد انواع رنگزاهای طبیعی در مرمت و حفاظت آثار باستانی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 گروه فرش، دانشگاه هنر شیراز، شیراز، ایران

2 دانشکده معماری و مرمت، گروه مرمت، دانشگاه هنر شیراز

10.30509/jscw.2025.167493.1225

چکیده

در راستای حفظ اصالت و ارائه راهکارهای نوین در حفاظت از میراث فرهنگی، این پژوهش به بررسی کاربرد رنگزاهای طبیعی در مرمت آثار باستانی پرداخته و تحولات اخیر در روش‌های رنگ‌رزی را از منظر علمی و فنی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. پژوهش تاکید می‌کند که استفاده از رنگزاهای طبیعی، به دلیل سازگاری شیمیایی و فیزیکی با ساختار اصلی آثار، علاوه بر احیای ارزش‌های بصری و عاطفی آثار، امکان حفظ پایداری و برگشت‌پذیری در مطالب مرمتی را نیز فراهم می‌آورد. از منابع گیاهی، جانوری و معدنی استخراج شده، رنگزاهایی همچون روناس، نیل، زعفران، اخرا و دیگر ترکیبات سنتی، نقش اساسی در بازسازی و تثبیت پوشش‌های رنگی آثار دیواری، چوبی، سنگی، سفالینه‌ها و منسوجات ایفا نموده‌اند. در این پژوهش به بررسی چالش‌های موجود مانند محدودیت دسترسی به رنگزاهای باکیفیت، کاهش دانش فنی سنتی و نیاز به تکنولوژی‌های نوین برای شناسایی و تثبیت صحیح رنگ‌ها پرداخته شده است. با بهره‌گیری از روش‌های پیشرفته آنالیز مانند طیف‌سنجی رامان، FTIR و HPLC-MS، امکان شناسایی دقیق ترکیبات رنگزا و ارزیابی عملکرد آنها در برابر تغییرات محیطی نظیر دما، رطوبت و نور فراهم شده است. همچنین، استفاده از بست‌های طبیعی مانند صمغ‌های گیاهی و جانوری در بهبود فرآیند تثبیت رنگ، نقش کلیدی در افزایش پایداری رنگ و حفظ تعامل مرغوب بین رنگزا و ساختار اصولی اثر ایفا می‌کند. تحول در روش‌های رنگ‌رزی، از فنون سنتی به رویکردهای نوین شامل استفاده از نانومواد و تکنیک‌های لایه‌گذاری تدریجی منجر به بهبود هماهنگی بصری و ایجاد پوشش‌های مقاوم در برابر تغییرات محیطی گردیده است. این مطالعه اهمیت به‌کارگیری دانش سنتی به همراه فناوری‌های پیشرفته را به عنوان یک ضرورت اخلاقی و علمی برای نسل‌های آینده مطرح می‌نماید، به گونه‌ای که روش‌های نوین رنگ‌رزی می‌توانند در مرمت دقیق آثار چوبی، سنگی، سفالینه‌ای و منسوجات تاریخی، به حفظ اصالت و افزایش مقاومت فیزیکی و شیمیایی آن آثار کمک کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comprehensive Review of the Application of Diverse Natural Colorants in the Conservation and Restoration of Cultural Heritage Artifacts

نویسندگان [English]

  • Saeedeh Rafiei 1
  • Maryam Shirvani 2
1 Department of Carpet, Art University of Shiraz, Shiraz, Iran
2 , Faculty of Architecture and Conservation, Department of Conservation, Shiraz University of Art
چکیده [English]

In light of the imperative to preserve the authenticity and cultural significance of historical artifacts, this study presents a comprehensive review of natural colorants and their application in the conservation and restoration of diverse heritage objects. Emphasizing the historical and emotional importance of color, the research revisits the evolution of dyeing techniques—from traditional practices rooted in the use of botanically, animal, and mineral-derived colorants to the recent integration of advanced scientific methodologies. These natural dyes, prized for their chemical compatibility and inherent stability, have long been employed to restore and preserve not only murals and paintings but also wooden, stone, ceramic, textile, and manuscript artifacts. A central challenge in conservation remains the selection of restorative materials that harmoniously interact with the original substrate while offering sufficient durability against environmental stressors such as fluctuations in humidity, temperature, and light exposure. In addressing this challenge, the study highlights the reversibility and sustainability of natural colorants, which facilitate meticulous restoration without compromising the original integrity of the work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Natural colorants
  • Conservation
  • Preservation
  • Colorfastness
  • Cultural heritage

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 31 فروردین 1404
  • تاریخ دریافت: 20 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 30 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 31 فروردین 1404